Author:
Abstract
Sözcüklerle ilgili temel kaynak konumunda olan sözlükler; ait olduğu dilin ve/veya dillerin söz varlığını alfabetik olarak veya farklı ölçütlere göre sıralayarak tanımlarını yapan, açıklayan ve/veya farklı dillerdeki karşılıklarını veren eserlerdir. Bir veya birden fazla dile ait dil malzemesini içerecek biçimde hazırlanan ve tarih boyunca pek çok farklı türde oluşturulan sözlükler, bir dilin söz varlığının kayda alınması ve korunması açısından hem ana dili konuşurları hem de ikinci dil edinimi için temel kaynak konumundadır. Dil tarihinin birer belgeleyicisi konumunda olan sözlükler aracılığıyla, kelimelerin tarihî süreç içerisindeki gelişim, değişim, kullanım durumları ve olanakları öğrenilir. Bu çalışmanın konusunu sözlükbilimin araştırma alanına giren ve sözlükçülük faaliyetleri arasında yer alan yazar odaklı sözlükler oluşturmaktadır. Bugün Türkiye’de bir yazarın eserlerinde kullandığı tüm sözcükleri bütüncül bir bakış açısıyla ele alan sözlüklerin sayısı henüz istenen düzeyde değildir. Bu tip sözlük çalışmalarının nitelik ve niceliğinin artırılması, dilin olanaklarının ortaya çıkarılması açısından önem taşımaktadır. Bu makalede, yazar odaklı sözlük çalışmaları üzerinde durularak Türk dilinin tarihî dönemlerinden ve günümüz sözlük çalışmalarından örnekler verilmiştir. Köklü bir sözlükbilim geleneğine sahip olan Rus sözlükbilimine ait yazar odaklı sözlük çalışmalarından seçili örnekler verilerek Türkçe yazar odaklı sözlüklerde bulunması gereken nitelikler sıralanmıştır. Bu makalede, çağdaş ölçütlere uygun sözlük çalışmaları arasında Türkiye’de sayıca az örneği olan yazar odaklı sözlüklerde bulunması gereken niteliklere değinilmiştir.
Keywords
Abstract
Dictionaries, which are the main source of vocabulary, are works that define, explain and/or give equivalents in different languages by listing the vocabulary of the language and/or languages to which they belong alphabetically or according to different criteria. Dictionaries, which are prepared in a way to include language material belonging to one or more languages and have been created in many different types throughout history, are the main source for both native speakers and second language acquisition in terms of recording and preserving the vocabulary of a language. Through dictionaries, which are the documenters of language history, the development, change, usage status and possibilities of words in the historical process are learned. The subject of this study is author-oriented dictionaries, which fall within the research field of lexicography and are among the lexicography activities. Today in Turkey, the number of dictionaries that deal with all the words used by an author in his/her works from a holistic perspective is not yet at the desired level. Increasing the quality and quantity of such dictionary studies is important in terms of revealing the possibilities of the language. In this article, author-oriented dictionary studies are emphasized and examples from historical periods of Turkish language and contemporary dictionary studies are given. Selected examples of author-oriented dictionary studies from Russian lexicography, which has a long-established lexicographical tradition, are given and the qualities that Turkish author-oriented dictionaries should have are listed. In this article, the qualities that author-oriented dictionaries, of which there are very few examples in Turkey among dictionary studies in accordance with contemporary criteria, should have are discussed.